Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba dermatologiczna, która może dotyczyć osób w każdym wieku. Jej objawy są dość uciążliwe oraz mogą skutkować znaczącym obniżeniem komfortu życia pacjenta. Jakie są przyczyny AZS, czym objawia się atopowe zapalenie skóry oraz w jaki sposób przebiega leczenie?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest nawrotową chorobą. To poważna dermatoza, która występuje zarówno u dzieci jak i dorosłych. Do rozwoju tej choroby dochodzi wskutek współdziałania czynników genetycznych, środowiskowych, uszkodzenia bariery skórnej i zaburzeń układu immunologicznego.
W 2020 roku Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych (PTCA) policzyło, że przeciętnie pacjent z AZS wydaje ok. 10 000 zł na swoją chorobę. Dla pacjentów z atopią w stopniu ciężkim, ta kwota rośnie do 13 000 zł rocznie. Z własnej kieszeni pokrywa on koszty prywatnych wizyt lekarskich, leków i maści, których w codziennej pielęgnacji skóry atopowej nie brakuje. Do tego dochodzą koszty hospitalizacji i świadczeń związanych z absencją chorobową. Wprowadzając do refundacji terapię skuteczną w leczeniu ciężkiego AZS tych kosztów moglibyśmy uniknąć – twierdzi Hubert Godziątkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Atopowych.
Atopowe zapalenie skóry to nie tylko choroba skóry. AZS związane jest z szeregiem schorzeń współistniejących i powikłań, do których zalicza się m. in. astmę, alergie pokarmowe i wziewne, alergiczny nieżyt nosa, choroby sercowo-naczyniowe, zespół jelita drażliwego, choroby neurologiczne, choroby jamy ustnej (krwawienie dziąseł, bóle zębów, próchnica), znaczne zwiększenie ryzyka wystąpienia osteoporozy, gronkowiec złocisty, czy choroby oczu, w tym zaćmę oraz zapalenie spojówek i rogówki. Te ostatnie, jeśli mają charakter przewlekły mogą prowadzić nawet do upośledzenia wzroku.
Czym jest AZS (atopowe zapalenie skóry)?
AZS- to częste schorzenie dermatologiczne. W jego przebiegu dochodzi do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego obejmującego zewnętrzne warstwy skóry. Lokalizacja procesu chorobowego na ciele jest dość zróżnicowana i zależy m.in. od wieku pacjenta. Objawy lokalnego zapalenia skóry w przebiegu AZS to m.in. nasilony świąd, ograniczone miejscowo obrzęki, zaczerwienienie oraz przesuszenie i związane z tym zwiększone ryzyko uszkodzeń skórnych. Do rozwoju pierwszych objawów AZS dochodzi najczęściej już podczas dzieciństwa pacjenta – w znaczącej większości przypadków pierwsze symptomy sugerujące AZS pojawiają się przed piątym rokiem życia. Na późniejszych etapach życia choroba może posiadać zróżnicowany przebieg, z okresami nasilenia oraz ustępowania dolegliwości (remisji). Patogeneza, czyli przyczyny rozwoju AZS nadal są przedmiotem intensywnych badań. Jest jednak pewne, że rozwój choroby posiada związek z osobniczymi uwarunkowaniami genetycznymi, które skutkują nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego. Atopowe zapalenie skóry jest chorobą dość częstą – szacuje się, że obecnie w krajach wysoko rozwiniętych dotyczy ono nawet do 30% dzieci oraz ok. 2 – 10% osób dorosłych. Zgodnie z tymi danymi możliwe jest „wyrośnięcie” z AZS, gdzie objawy choroby ustępują wraz z dorastaniem pacjenta.
Przyczyny atopowego zapalenia skóry
Dokładne, bezpośrednie przyczyny rozwoju atopowego zapalenia skóry nadal są przedmiotem intensywnych badań medycznych. Na ten moment wiadomo jednak, że istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, autoimmunologiczne oraz środowiskowe.
Wśród wielu osób, które cierpią na atopowe zapalenie skóry choroba ta występowała już wcześniej w ich rodzinie. Zwiększona częstotliwość występowania tego schorzenia u krewnych osób chorujących na AZS świadczy o jej genetycznych uwarunkowaniach. Dodatkowo, u ok. 30% osób doświadczających AZS istnieje mutacja w obrębie genu kodującego filagrynę (gen FLG). Jest to rodzaj białka, który warunkuje prawidłowe formowanie się bariery naskórkowej, czyli położonej najbardziej na zewnątrz warstwy skóry. Bariera ta pełni funkcję ochronną oraz zapobiega nadmiernej utracie wody przez powierzchnię ciała. W przypadku zaburzonego wytwarzania filagryny dochodzi do rozwoju nieprawidłowości w budowie bariery naskórkowej oraz zwiększonej tendencji skóry do przesuszania się, lokalnych nadkażeń oraz innych uszkodzeń, charakterystycznych dla AZS.
W przebiegu atopowego zapalenia skóry obserwuje się także zmiany w funkcjonowaniu układu odpornościowego pacjenta. Jednym z tych zaburzeń jest nadmierna aktywność komórek dendrytycznych, które zlokalizowane są w głębszych warstwach skóry. W wyniku uszkodzeń bariery naskórkowej są one narażone na kontakt z większą liczbą substancji potencjalnie uczulających, czyli alergenów oraz innych czynników aktywujących układ odpornościowy, jak np. różnego rodzaju patogeny. Kontakt z tymi cząsteczkami wywołuje aktywację komórek dendrytycznych oraz rozwój lokalnego stanu zapalnego z udziałem innych elementów układu immunologicznego, jak m.in. komórek Th2, cytokin prozapalnych oraz limfocytów B i przeciwciał klasy IgE. To właśnie opisywany stan zapalny odpowiada za aktywną postać choroby oraz rozwój charakterystycznych dolegliwości występujących w przebiegu rzutu AZS.
Dodatkowo objawy atopowego zapalenia skóry mogą nasilać się w wyniku narażenia pacjenta na wiele czynników, takich jak m.in.:
Atopowe zapalenie skóry częściej występuje u osób mieszkających w miastach – prawdopodobnie jest to związane z większą ekspozycją na liczne zanieczyszczenia obecne w powietrzu, taki jak m.in. smog lub substancje obecne w spalinach samochodowych.
Objawy atopowego zapalenia skóry
Dolegliwości występujące w przebiegu atopowego zapalenia skóry wynikają z procesu zapalnego toczącego się w tkankach skórnych. AZS przebiega w sposób okresowy – z tego powodu przez długi czas u pacjenta mogą nie występować jakiekolwiek dolegliwości chorobowe. W przypadku wystąpienia aktywnej postaci atopowego zapalenia skóry najczęściej dochodzi do rozwoju objawów takich jak:
W wyniku zaburzonego funkcjonowania bariery naskórkowej, przesuszenia skóry oraz świądu prowadzącego do drapania dość często może dochodzić do występowania niewielkich ran na skórze, które mogą prowadzić do ograniczonych krwawień oraz znacząco zwiększać ryzyko nadkażeń bakteryjnych oraz innego typu infekcji skórnych. Wraz z czasem nasilony stan zapalny prowadzi do rozpoczęcia procesu lichenizacji skóry w miejscach zmienionych chorobowo. Proces ten, nazywany także zliszajowaceniem polega na zwiększeniu grubości warstwy naskórkowej. Charakterystyczne dla niektórych pacjentów ciepiących na AZS jest występowanie tzw. fałdu Dennie-Morgana, czyli niewielkiego fałdu skórnego, który widoczny jest w okolicy dolnej powieki.
Lokalizacja stanów chorobowych na ciele w przebiegu atopowego zapalenia skóry zależy głównie od wieku pacjenta – dokładne objawy chorobowe będą różnić się pomiędzy osobami dorosłymi, a dziećmi.
Atopowe zapalenie skóry – jakie badania diagnostyczne?
W przypadku występowania wątpliwości w zakresie rozpoznania lekarz może zadecydować o konieczności przeprowadzenia badań dodatkowych, które mogą ostatecznie wpłynąć na diagnozę. Jednym z tych badań jest np. oznaczenie całkowitych stężeń przeciwciał klasy IgE z krwi żylnej pacjenta, których poziomy często są znacząco podwyższone u osób cierpiących na AZS. Dodatków, w przypadku potrzeby genetycznej weryfikacji skłonności do rozwoju AZS dostępny jest test molekularny, który umożliwia wykrycie w materiale genetycznym pacjenta mutacji genu FLG, który odpowiada za prawidłową produkcję filagryny. W sytuacji, gdy istnieją cechy nadkażenia zmian skórnych lekarz może także zlecić badanie materiału biologicznego uzyskanego ze skóry pacjenta. Dokładny zakres przeprowadzanych testów diagnostycznych zależny jest od indywidualnej oceny danego przypadku przez lekarza prowadzącego oraz dodatkowych uwarunkowań chorobowych pacjenta i innych czynników wpływających na proces diagnozy oraz leczenie.
Atopowe zapalenie skóry – leczenie
Jednym ze sposobów na zmniejszenie objawów klinicznych i ustabilizowania choroby jest wprowadzenie diety medycznej połączonej z probiotykoterapią celowana pod kątem AZS.
Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych, fragment artykułu z czasposma TERMIDA, 04/2021
Artykuł ze strony DIAGNISTYKA +, art. z 02/2022
Twój komentarz